Raf ömrü, bir gıdanın güvenliği ve kalitesi optimum şekilde korunarak, belirtilen depolama koşularında tutulabildiği sürenin uzunluğudur. Bir gıdanın raf ömrü, gıdanın üretildiği zaman başlar ve imalat süreci, ambalaj tipi, depolama koşulları ve ürün içeriği gibi birçok faktöre dayanır.

 

Raf ömrü gıdaların üzerinde nasıl belirtilir? 

Raf ömrü, tavsiye edilen tüketim tarihi veya son tüketim tarihi olarak gıda etiketi üzerinde belirtilir. 

 

Tavsiye edilen tüketim tarihi, bir gıda maddesinin kalitesini (örneğin lezzeti) en üst düzeyde korumasının makul olarak beklenebileceği sürenin uzunluğudur.  Tavsiye edilen tüketim tarihi bulunan gıdalara örnek olarak, konserve, kurutulmuş ve dondurulmuş gıdalar verilebilir.

Son tüketim tarihi, belirtilen saklama koşullarında depolanması kaydıyla, bir gıda maddesinin tüketim için güvenli olduğu sürenin uzunluğudur.  Dolayısıyla, bu gıdaların son tüketim tarihinden sonra kullanılması, gıda zehirlenmesi riskine yol açabilir. Son kullanma tarihi bulunan gıdalara örnek olarak soğutulmuş süt ürünleri, pişirilmiş etler ve hazır salatalar verilebilir.

 

Raf ömrü nasıl belirlenir? 

Raf ömrünü belirlemek ve ürünlerini buna göre etiketlemek, gıda imalatçılarının sorumluluğundadır. Buna, o raf ömrüne ulaşmak için gerekli olan depolama koşulları da dahildir; örneğin, ‘açıldıktan sonra buzdolabında saklayın’. 

 

Raf ömrü genellikle gıdanın geliştirilmesi sırasında belirlenir. İmalatçı ilk olarak, gıdanın güvenliği ve/veya kalitesini etkileyen özellikleri (iç ve dış) belirler. Bu özellikler, kullanılan bileşenleri, imalat sürecini, ambalaj tipini (örneğin, vakumlu ambalaj veya bazen ürünün raf ömrünü uzatmak için kullanılan modifiye atmosfer paketleme) ve ürünün satışa sunulacağı depolama koşullarını içerir. Gerekli olduğunda, imalatçı, mikrobiyolojik numune alma ve analiz gibi farklı çalışmalar da yapabilir.  

 

Raf ömrü belirleme, imalatçının gıda güvenliği yönetimi sistemlerinin ayrılmaz bir parçasıdır.1 Bu sistemlerin düzenli incelemeleri kapsamında, imalatçı raf ömrünü doğrular. Bu işlem, ürünleri, üretim sahalarını veya üretim ekipmanını değiştirirken özellikle önemlidir.  

 

Raf ömrü için yasal koşullar nelerdir? 

Raf ömrüyle ilişkili temel Avrupa mevzuatları, gıda maddelerinin etiketlenmesi, sunulması ve reklamı hakkında Direktif 2000/13/EC, tüketiciler için gıda bilgileri hakkında Düzenleme 1169/2011 ve gıda maddeleri için mikrobiyolojik kriterler hakkında Düzenleme 2073/2005'tir.2,4 

 

Direktif 2000/13/EC, asgari dayanıklılık tarihi olarak raf ömrünü esas alır ve bu tarihi, uygun şekilde depolandığında, gıdanın kendine has özelliklerini koruduğu son tarih olarak tanımlar.2 Bu mevzuat, tavsiye edilen tüketim tarihini ve son tüketim tarihini birbirinden ayırır ve şarap, yemek tuzu ile sirke gibi raf ömrü etiketlemesinden muaf olan bazı ürünleri belirler.2 

 

Düzenleme 1169/2011, 2014 Aralık ayında Direktif 2000/13/EC'nin yerini alacaktır. Bu düzenleme, asgari dayanıklılık tarihi veya son tüketim tarihi gibi bilgilerin, ürün ambalajlarında açık, okunaklı ve silinemez bir formatta sağlanması gerektiğini belirtmektedir.2,3 Dondurulmuş et, pişmeye hazırlanmış et ve işlenmemiş balık ürünleri için düzenlemede, dondurulma tarihinin veya örneğin, büyük et/balık parçalarının satış için küçük porsiyonlara ayrılması gibi nedenlerle ürünün birden fazla kez dondurulduğu durumlarda, ilk dondurulma tarihinin belirtilmesini gerektirir. Düzenlemeye göre, son tüketim tarihi geçtiğinde, gıdanın tüketiminin güvenli olmadığı kabul edilir.3 

 

Düzenleme 2073/2005, belirli mikroorganizma ve gıda kombinasyonları için (örneğin, yenmeye hazır gıdalardaki Listeria monocytogenes gibi) kriterleri belirler ve şirketlerin, gıdanın raf ömrü boyunca, bu kriterlerin aşılmamasını sağlamak üzere gerektiği şekilde çalışmalar yürütmesini zorunlu tutar.4  

 

Raf ömrünün tüketiciler için günlük hayattaki önemi nedir?   

Raf ömrünün amacı, tüketicilerin gıdalardan güvenli ve bilinçli olarak yararlanmasına yardımcı olmaktır. Gıdaların raf ömrünün, sadece ürün sağlam ve hasar görmemiş olarak satın alındığında geçerli olduğu kabul edilmelidir. Tüketiciler, üreticinin depolama (özellikle sıcaklık) ve ürünün açıldıktan sonraki kullanımı ile ilgili talimatlarına daima riayet etmelidir. Tüketicilerin, gıda satın alırken, gıda israfını önlemek amacıyla raf ömrü bilgilerini dikkate alması da önerilir.5 Örneğin, son tüketim tarihi bulunan gıdaların aksine, tavsiye edilen tüketim tarihi bulunan birçok gıda, bu tarihten sonra da güvenli olarak tüketilebilir.  

 

Kaynak: Food shelf life and its importance for consumers

 

Referanslar

 

EUFIC (2013). Food industry standards – focus on HACCP. EUFIC Food Today n° 85.

Directive 2000/13/EC of the European Parliament and of the Council of 20 March 2000 on labelling, presentation and advertising of foodstuffs.

Regulation 1169/2011/EU of the European Parliament and of the Council of 25 October 2011 on the provision of food information to consumers.

Regulation 2073/2005/EC of the 15 November 2005 on microbiological criteria for foodstuffs.

European Commission. Fact sheet: What can I do in my daily life to limit food waste?